امام سجاد در کاروان اسرا چندین بار تا مرز شهادت پیش رفتند

به گزارش راهبرد معاصر؛ 12 ماه محرم به روایتی سالروز شهادت مظلومانه امام سجاد(ع) است .همان طور که در روز تولد حضرت زین العابدین علیه السلام در بین مورّخین اختلاف است، در روز و سال شهادت ایشان نیز اختلاف وجود دارد. دامنه این اختلاف از سال 92 هجری تا سال 100 هجری است، اما آنچه از همه مشهورتر است، یکی سال 94 هجری است که آن را به مناسبت ارتحال فقهای بیشماری از اهل مدینه، « سنه الفقهاء » نامیده اند و دیگری سال 95 هجری.

واقعه حره، نهضت توابین و قیام مختار در زمان امام سجاد(ع) روی داد. مجموعه ادعیه و مناجات امام سجاد(ع) در کتاب صحیفه سجادیه گرد آمده است. رسالة الحقوق، رساله‌ای کوچک درباره تکالیف بندگان در برابر خدا و خلق خدا، منسوب به ایشان است.

بنابر روایات شیعه، امام سجاد(ع) به دستور ولید بن عبد الملک با سمّ به شهادت رسید. مدفن این امام همام در قبرستان بقیع کنار مرقد امام حسن مجتبی(ع)، امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) است.

در همین باره و در سالروز شهادت این امام بزرگوار، میزان به گفتگویی با کارشناسان علوم قرآنی پرداخته است. سعید شمس در خصوص وقایع روز دوازدهم محرم و تاثیر امام سجاد (ع) بر این روز گفت: «امام سجاد (ع)» در واقع یکی از راویان واقعه عاشورا هستند. یعنی در مورد شخصیت ایشان ممکن است روایت شده باشد که ایشان بیمار بوده‌اند و حتی نمی‌توانستند روی پای خود بایستند، در حالی که اینطور نبوده و امام سجاد (ع) تمام وقایع کربلا و عاشورا را از نزدیک با چشم خود دیدند، ولی با مصلحتی که خداوند تبارک و تعالی در نظر گرفته بودند ایشان نمی‌توانستند روی پای خود ایستاده و در جنگ شرکت کنند.

وی ادامه داد: در کاروان اسرای کربلا چندین بار «امام سجاد (ع)» تا مرز شهادت رفتند، اما خداوند متعال برای اینکه زمین خالی از حجت نباشد شرایطی را فراهم کرد که ایشان زنده بماند و حتی در روایات آمده است که تا ۴۰ سال بعد از واقعه عاشورا «امام زین‌العابدین(ع)» در قید حیات بودند و در این ۴۰ سال روایتگر دین اسلام و ادامه دهنده راه «امام حسین(ع)» بودند.

این کارشناس ارشد علوم قرآنی افزود: امام سجاد (ع) بار‌ها گفته اند که واقعه عاشورا را با چشم خود دیدم که چه کردند، خطبه‌هایی که «امام سجاد (ع)» در سفر شام خواندند و سخنرانی‌هایی که کردند باعث شد تا دشمنان از شرمندگی امام را از اسارت آزاد کنند.

وی اظهار کرد: در روایات آمده است که وقتی قصابی می‌خواست گوسفندی را سر ببرد، «امام سجاد (ع)» پرسیدند آیا به گوسفند آب داده اید؟ و آن‌ها گفتند آری مگر می‌شود آب نداده باشیم و ایشان شروع به گریستن کردند و فرمودند: روز عاشورا پدرم را با لب تشنه در کنار فرات شهید کردند و سرشان را بریدند، در واقع «امام سجاد (ع)» به بهانه‌های مختلف واقعه عاشورا برای مردم روایت می‌کردند.

شمس افزود: در زمان شهادت «امام سجاد (ع)» وقتی پیکر مبارک امام را غسل می‌دادند آثار غل و زنجیر‌هایی که در طول مسیر کربلا به شام به بدن امام بسته بودند، هنوز روی بدن ایشان نمایان بود.

وی در خصوص ویژگی‌های شخصیتی «امام سجاد (ع)» افزود: دعا‌هایی که در صحیفه سجادیه ایشان وجود دارد برای خیلی از اهل عبادت کارآمد بود، چراکه ادعیه این امام بزرگوار به قدری با مضامین زیبا نوشته شده است که اهل سنت نیز مشتاقند که صحیفه سجادیه «امام زین‌العابدین(ع)» را بخوانند، از جمله در مناجات «طاعبین». کلماتی از ایشان باقی مانده که الگوی عبادت ما شیعیان است چرا که این امام بزرگوار بسیار با خدا راز و نیاز می‌کردند.

این کارشناس ارشد علوم قرآنی در خصوص شهادت «امام سجاد (ع)» تصریح کرد: «امام سجاد (ع)» حدود ۴۰ سال بعد از واقعه عاشورا در تاریخ ۱۲ محرم همزمان با روز به خاکسپاری امام حسین (ع)، حضرت به شهادت رسیدند.

وی در خصوص روز دوازدهم محرم در واقعه عاشورا، عنوان کرد: دو روز بعد از واقعه عاشورا یعنی دوازدهم ماه محرم پیکر شهدای کربلا را یکی یکی دفن می‌کردند، اما وقتی نوبت به پیکر «امام حسین (ع)» می رسد، «زین‌العابدین(ع)» فرمودند: این کار من است چراکه حجت خدا باید حجت خدا را دفن کند و آنجا ملائکه به کمک امام می‌آیند و حضرت یک نفره پیکر «امام حسین (ع)» را در به خاک می‌سپارد.

شمس خاطرنشان کرد: در واقع امام چهارم «امام حسین (ع)» را به خاک سپردند و بعد به کمک مردم قبیله‌های اطراف رفته و جنازه شهدای دیگر را دفن کردند. اما جنازه «حر بن یزید ریاحی» را طایفه اش در منطقه زندگی خود دفن کردند و می‌بینید که امروز شهدای کربلا در کربلا و در کنار «امام حسین (ع)» به خاک سپرده شده اند، ولی «حر بن یزید ریاحی» که یکی از شهدای کربلا بود در منطقه‌ای در ۵ کیلومتری کربلا دفن شده است.

«امام سجاد(ع)» تکمیل کننده راه «سیدالشهداء(ع)» بودند/صحیفه سجادیه تفصیل دعای عرفه است

محمد هادی هدایت دیگر کارشناس علوم قرانی در گفتگویی مشابه پیرامون تدبیر و مدیریت «امام سجاد(‌ع)» ‌گفت: رو‌یکرد و رویه امامت «امام سجاد(‌ع)» را باید در ادامه مسیر «امام حسین(‌ع)» ‌و واقعه کربلا جستجو کرد.

وی در همین راستا ادامه داد: امام سجاد(‌ع) ادامه راه پدر بزرگوارش را در پیش گرفت.‌ «امام حسین(‌ع)» ‌هدف از قیام عاشورا را اصلاح در امور امت «پیامبر(ص)» که با عنوان امر به معروف و نهی از منکر یاد می‌شود بیان کرد و معروفی که «سیدالشهدا(‌ع)» از آن یاد می‌کند در حقیقت بخشی از دین اسلام است که به فراموشی سپرده‌شده و یا در آن زمان از بین رفته بود.

 هدایت برنامه «امام حسین(ع)» را برای دستیابی به اهدافش ‌بررسی و اظهار کرد: «سیدالشهدا(‌ع)» برای دستیابی به ‌اهدافشان ‌سه‌ گام بزرگ برداشتند، در گام نخست امام حسین(ع) با کمک دعای عرفه و انتشار آن در بین مردم  به بیان امر به معروفی می‌پردازند که در جامعه به فراموشی سپرده‌ شده است.

وی دومین گام «امام حسین(‌ع)» ‌برای اصلاح ‌امور امت «پیامبر(‌ص)» را توصیف و ابراز کرد: «امام حسین(‌ع)» در گام دوم تمام آنچه در دعای عرفه مطرح کرده‌ بودند را در واقعه کربلا به نمایش گذاشتند. «سیدالشهدا(‌ع)» آموزه‌های دینی را عملیاتی کردند تا اذهان عمومی را برای پذیرش معارف اسلامی که «پیامبر(‌ص)» معرفی کرده بودند را مهیا کنند. ایشان در بخشی از دعای عرفه می‌فرمایند «کور است چشمی که تو را نبیند» پس در واقعه کربلا حضرت «علی‌اصغر(‌ع)» را به روی دست بلند کردند ‌و فرمودند «خدایا چشم تو را دیدم»، ایشان در گام نهایی امر به معروف را با خون خود امضاء  کردند.

هدایت به گام‌های موثری که «امام سجاد(ع‌)» در ادامه مسیر امام حسین(ع) پیش‌ گرفتند اشاره و ابراز کرد: «امام سجاد(ع)» آموزه‌های «امام حسین(ع)» را طی ۴۰ سال به‌طور کامل به مردم نشان دادند، بدین ترتیب ایشان در گام نخست «صحیفه سجادیه» را که تفصیل دعای عرفه «امام حسین(‌ع)» ‌ ‌بود را به مردم عرضه کردند.

وی به گام دوم «امام سجاد(ع)»‌ برای آماده‌سازی بستر جامعه به‌ منظور کسب فرهنگ دینی پرداخت و افزود: صحیفه سجادیه که در ادامه دعای عرفه آمده است تلاش دارد تا به اصلاح دین، ایجاد فرهنگ دینی و سبک زندگی اسلامی ‌ بپردازد و جامعه را به‌سوی فرهنگ دینی سوق دهد.

این کارشناس علوم قرآنی به نحوه بسترسازی ‌سید الساجدین در زمینه گسترش فرهنگ دینی پرداخت و اظهار کرد: «امام سجاد(ع)» برای فراهم کردن زمینه پذیرش فرهنگ دینی و سبک زندگی اسلامی به‌ گونه‌ای رفتار کردند که بسیاری از مردم در زمان امامت ایشان شیفته و ‌جذب وی شده بودند و هنگامی‌ که ۱۰۰ نفر از نیازمندان به در خانه «امام سجاد(ع)» برای گرفتن کمک نزد ایشان رفته بودند با در بسته روبرو شدند در آن زمان بود که آنان متوجه شدند این امام بزرگوار به شهادت رسیده است.

‌هدایت به ‌بارزه‌های شخصیتی و شیوه زندگی «امام سجاد(ع)» اشاره و بیان کرد: رفتار و شیوه زندگی «امام سجاد(ع)» به نحوی بود که وقتی مدینه توسط مسلم بن عقبه غارت شد، مروان که دشمن اهل‌بیت(ع) به شمار می‌رفت خانواده‌اش را به «امام سجاد(‌ع)» سپرد و ایشان از خانواده مروان محافظت کردند، این امر نشان می‌دهد «امام سجاد(‌ع)» به پناهگاهی برای همه مردم تبدیل‌ شده بودند.

این کارشناس علوم قرآنی پیرامون زنده ماندن «امام سجاد(ع)» در حادثه کربلا و نقشی که ایشان پس از حادثه کربلا برای بقای اسلام ایفا کردند بیان کرد: اگر دشمن به «امام سجاد(ع)» در واقعه کربلا توجه نکرد علتش حضور حضرت «علی‌اکبر(ع)» بود که سپر بلای ایشان شد و دشمن گمان کرد که جانشینِ ‌«امام حسین(ع)» یعنی «حضرت علی‌اکبر (‌ع)» که شباهت ظاهری و اخلاقی بسیار زیادی با «پیامبر اکرم(‌ص)» داشت را از بین برده است.

وی در همین راستا ادامه داد: عبیدالله بن زیاد زمانی متوجه اشتباه خود شد که «امام سجاد(ع)» خود را ‌در مجلس شام و در برابر اذهان عمومی فرزند «اباعبدالله(ع)» معرفی کرد.

وی پیرامون مجاهدت «امام سجاد(ع)» تأکید کرد: مجاهدات «امام سجاد(‌ع)» به‌گونه‌ای بود که توانست زمینه امامت «امام باقر(ع)» و تربیت تعداد بسیار زیادی از دانشمندان و شاگردان مکتب اسلام را انجام دهد.

‌هدایت بر ‌لزوم الگوگیری جامعه امروز از مکتب «ا‌‌مام سجاد(ع)» تاکید و اظهار کرد: ما انقلاب کردیم تا فرهنگ دینی و حسینی در جامعه شکل بگیرد و برای حکومت «امام زمان(عج)» مهیا شویم. برای به دست آوردن فرهنگی دینی و سبک زندگی اسلامی نیاز است نگاهی به مجاهدات و شناخت معرفت «امام سجاد(ع)» داشته باشیم.

وی به دیگر گام های موثر «امام سجاد» پس از واقعه کربلا اشاره و ابراز کرد:‌ فرهنگ دینی و سبک زندگی اسلامی همچنین قانون و مقررات حاکم بر عرصه دین در آن زمان باید در مردم نهادینه می‌شد و سپس حکومت «امام سجاد(‌ع) و «امام باقر(‌ع)» شکل می‌گرفت، چون مردم به فرهنگ دینی و سبک زندگی اسلامی در آن زمان آشنایی زیادی نداشتند، ‌پایه های امامت و رهبری بر مردم آن زمان سست بود لذا تشکیل حکومت سرانجامی همچون امامت «امیرالمؤمنین(ع)» داشت، امام سجاد(ع) در اوج جهالت مردم به‌ عنوان حاکم مسلمانان انتخاب شدند و همین امر سبب شد تا به‌ سختی حکومت اسلامی را مدیریت کنند.

این کارشناس علوم قرآنی علاقه مردم نسبت به «امام سجاد(‌ع)» را امری مهم و تأثیر برانگیز در جامعه اسلامی آن زمان دانست و خاطرنشان کرد: محبوبیت «امام سجاد(‌ع)» به‌ قدری در ‌بین مردم گسترش‌ یافته بود که هنگام حج وقتی‌ که هشام بن عبدالملک، امیر حجاج برای زیارت سنگ حجرالأسود حرکت کرد نتوانست این سنگ را ببوسد اما هنگامی‌که «امام سجاد(ع)» وارد خانه کعبه شد و قصد زیارت سنگ حجرالأسود را داشت مردم مسیر را برای وی باز کردند و این اتفاق باعث اعتراض هشام شد.

وی پیرامون نحوه شهادت «امام سجاد(ع)» بیان کرد: فردی به نام هشام بن اسماعیل کارگزار ولید بن عبدالملک از حکمرانان بنی امیه به وسیله زهر ایشان را مسموم کردند و به شهادت رساندند. در تاریخ بیان شده ولید تاکید داشته است تا زمانی که «علی بن الحسین(ع)» زنده است او نمی‌تواند حکم رانی کند.

وی با تاکید بر نحوه معرفت افزایی در جامعه توسط «امام سجاد(ع)» خاطرنشان کرد: این امام بزرگوار از طریق دعا و احدایث توانست معرفت فراوانی را به جامعه آن زمان به مسلمانان انتقال دهد. «امام زین العابدین(ع)» کتابهای دیگری همچون مناجات خمس عشر، دعای ابوحمزه ثمالی و رساله حقوق را به جامعه اسلامی تقدیم کردند که همه اینها در چهار چوب، صحیفه سجادیه قرار می‌گیرد. صحیفه سجادیه مجموعه ای کامل از ادعیه است که توسط «امام سجاد(ع)» نوشته شده و به «زبور آل محمد(ص)» مشهور است.